सिस्नो र यसको फाईदाहरु

हातको मैला सुनको थैला के गर्नु धनले, साग र सिस्नो खाएको बेस आनन्दी मनले’ महाकवि लक्ष्मीप्रसाद देवकोटाका यी पंक्तिमा मात्रै सीमित रहेन अहिले सिस्नोको चर्चा । कुनै बेला गाउँघरमा दुई छाक खानाको जोहो गर्न नसक्नेहरूले समेत तुच्छ खानाको रूपमा लिने गरेको सिस्नो अहिले शहरका ठूला–ठूला डिपार्टमेण्ट स्टोर, तारे होटल, रेष्टुँराहरूमा महँङ्गो खानाको परिकारमध्येमा पर्न थालेको छ । घरभित्र छिराउन मिल्दैन भनिने सिस्नो अहिले डिपार्टमेण्ट स्टोरहरूमा सजिएर दिनमै हजारौं रूपैयाँ बराबरको बिक्री हुन थालेको छ । सिस्नोको उत्पादन, प्रशोधन र बिक्री गर्दै आएको सुनसरीको हिमालयन एग्रो प्रोडक्टले देशका मुख्य शहरहरूमा सिस्नो पाउडर पु¥याइसकेको छ । राजधानीमा मुख्य कार्यालय रहेको सो कम्पनीले सिस्नो पाउडर देशभित्रमात्रै नभई अमेरिका, बेलायत, जापान, हङकङ, कोरियालगायतका मुलुकहरूमा पु¥याइसकेको छ । गोरखा, सिन्धुपाल्चोक, दोलखालगायत देशका विभिन्न ग्रामीण मुलुकहरूमा रहेका विभिन्न सहकारीहरूले सङ्कलन गरेको सिस्नोलाई राजधानीमा ल्याएर प्रशोधन गरी प्याकेजिङ र ब्राण्डिङमा जुटेको हिमालयन एग्रो प्रोडक्टले तयार गरेको रावा नामक ब्राण्डको सिस्नो सुप र चिया अत्यन्तै लोकप्रिय रहेको दाबी गर्छन् प्रबन्ध निर्देशक विशाल राई । वार्षिक ६० देखि ७० लाखको सिस्नो पाउडर बिक्री गर्दै आएका राईले यसकै आन्तरिक र बाह्य बजार विस्तार गर्नेतर्फ लागेको बताउँछन् । सिस्नो पछिल्लो समयमा सिस्नोको महत्वलाई बुझेर यसको कारोबारमा ओइरिने सङ्घ-संस्थाहरूको पनि लर्को लागेको छ । त्यसमा गाउँघरमा विभिन्न आमा समुह, सहकारीहरूले सिस्नोको प्रशोधनमा जुटेका छन् भने शहरमा दर्जनौं सङ्घरसंस्था र कम्पनीहरुले विभिन्न ब्राण्डबाट सिस्नोको कारोबार गरिरहेका छन् । खेती गर्न र स्याहारसुसार गर्न नपर्ने जंगल, भीर र पाखामा त्यत्तिकै खेर गइरहेको सिस्नोबाट बनेको धुलो राम्रो मूल्यमा बिक्री हुनका साथै विदेश समेत निर्यात हुन थालेपछि सिस्नो उत्पादन र प्रशोधनमा लागेकाहरू पनि हौसिन थालेका छन् । सिस्नोको धुलोलाई दाल, ढिंडो, सुपको रूपमा बनाएर खाने गरिन्छ भने हरियो सिस्नोको मुन्टा तरकारीको रूपमा खानेहरूको सङ्ख्या बढ्दो छ । सिस्नो पोषिलो हुनुका साथै शरीरको रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता बृद्धि गर्ने भएकाले पनि यसको माग बढेको छ । मुलुकमा चुलिंदै गएको व्यापार घाटालाई कम गर्न र अर्थतन्त्रलाई माथि उठाउन धेरै ठूलो कायापलट गर्नुपर्दैन । केबल जहाँ जे उत्पादन भइरहेको छ, जहाँ जुन स्थानमा जे कुराको सम्भावना हुन्छ त्यसलाई बुझेर आवश्यक व्यवस्थापन गर्न सके धेरै हुन्छ । सिस्नोको झार मुलुकका पहाडी क्षेत्रमा जहिंतहीं पाइन्छ । गाउँघरमा पाइने सिस्नालाई गाईवस्तुको लागि खोले वा गरिबहरुले दाल र सागको रुपमा प्रयोग गरिरहेको पाइन्छ । खाद्यान्नको अभावमा प्रकृतिले दिएको सिस्नोको प्रयोग भएको पाइन्छ । तर पछिल्लो समय सिस्नो औषधि सावित भएपछि यसको माग विदेशमा निकै महँंगो दरमा भएको पाइन्छ । धनीहरुले यसलाई बढी प्रयोग गरिरहेका छन् । सिस्नोलाई गुणस्तरीय औषधिय गुणलाई स्वदेशी बजार चिनाउनमात्रै सकियो भने यसको उपयोगिता बढेर आर्थिक क्रियाकलाप बढ्छ । यसको विदेशमा हुने माग बमोजिम निकासी गर्न सक्यौ भने नेपालले अहिले झेल्दै आएको व्यापारघाटाबाट बनेको घाउलाई मल्हम लगाउन सकिन्छ । हामी कहाँ अथाह मात्रामा विभिन्न फाईदाजनक बहुमूल्य जडिबुटीको सम्भावना रहेको छ । तर त्यसको पहिचान हुन नसक्नु अहिलेको विडमम्बनाको रुपमा लिनुपर्छ । सजिलै पाइने देशको जुनसुकै ठाउँमा उत्पादन गर्न सकिने सिस्नोलाई विभिन्न तरिकाबाट प्रयोग गर्न सकियो भनेमात्रै पनि यसैबाट देशमा निकै नै धन कमाउन सकिन्छ । सिस्नो जहाँ कही पनि पाइन्छ तर त्यसलाई अहिलेको अवस्थामा पनि गाईवस्तुको खोलेको रुपमा प्रयोग भईरहेको हामीले पाएका छौं । अमेरिका, बेलायतजस्ता देशमा सुप, तरकारी, चिया, जुस, औषधि आदि विभिन्न रूपमा सिस्नुको पात तथा जराको प्रयोग गर्दै आइएको छ । यसका साथै सिस्नोको प्रयोगबाट अन्य फाइदा पनि प्राप्त गर्न सकिन्छ। सिस्नोको नाम सुन्नासाथ हामी हरियो पात भएको काँडे घाँसलाई सम्झिन्छौ । सिस्नोसँग परिचित भएकाले त अझै यसलाई पोल्ने घाँसका रुपमा चिन्दछन् । हालैको एउटा अनुसन्धानले गाउँघरमा पाइने सिस्नु मानव स्वास्थ्यका लागि मात्रै नभई जीवजन्तुको लागि पनि बहुउपयोगी रहेको देखाएको छ । सिस्नोको मुन्टालाई दानाका रूपमा खुवाएको कुखुराले तुलनात्मक रूपमा धेरै अण्डा पार्ने, मासु स्वादिलो हुने र अण्डासमेत गुणस्तरीय हुने देखिएको छ । साथै सिस्नोबाट तयार पारेको दाना खाएको कुखुराले साधारण दाना खाएको कुखुराले भन्दा दोब्बर बढी अण्डा दिने गरेको पनि अनुसन्धानबाट खुलेको छ । सिस्नो खुवाएको बंगुरको तौल नखुवाएको भन्दा धेरै भएको र मासुसमेत स्वस्थ्य रहेको पाइएको छ । त्यसैगरी सिस्नुलाई दानाको रूपमा खुवाइएको गाईको दूधको परिणाम र दूधमा चिल्लो पदार्थको मात्रसमेत उल्लेख्य बृद्धि हुने गरेको अनुसन्धानले प्रमाणित गरेको छ । सिस्नु खाँदा हाडजोर्नीलगायतका शरीरका विभिन्न रोगको निदान हुने विश्वास गरिन्छ ।सिस्नोमा के के पाइन्छ ? रायोको सागमा ३ सय ५० आई.यू.भिटामिन मात्रै पाइन्छ भने सिस्नोमा १२ सय आई. यू. भिटामिन ए, र भिटामिन सी अत्यधिक रुपमा पाइन्छ । तस्तै आइरन, फमिक एसिडलगायतका अन्य तत्वहरु पनि यसमा पाइन्छन् । भिटामिन पाइने अन्य तत्वहरु भन्दा सिस्नोमा सबभन्दा बढी भिटामिन हुन्छ । सिस्नोको नियमित प्रयोगबाट किड्नीको समस्या, पिसाब पोल्ने, दम, बाथ रोग, डाइटब्यालेन्सलगायत रगत उत्पादन गर्ने, रगतमा हेमोग्लोबिनको मात्रा बढाउने काम गर्छ । यसका साथै सिस्नोको मेहन्दी बनाएर कपालमा लगाउँदा कपाल झर्नबाट रोक्छ भने कपालको चाँया पनि हटाउँछ । महिनावारी अनियमीत हुने ग्यास्ट्रिक, स्त्रीरोग, बाथ, खाना नरुच्ने, मधुमेह, उच्च रक्तचाप, सुगर, जण्डिस, प्यारालाइसिस, पथरी, ग्याष्टिक, बाथ, अल्सर, कब्जियत, पायल्स, मधुमेह, जुका, युरिक एसिड, मुत्ररोगी, रक्तअल्पता, नपुसंकता, बाझोपन भएका बिरामीलाई उपयोगी मानिन्छ । त्यसैगरी पुरुषको शुक्रकिट उत्पादन, भाँचिएको र मर्केको हाडहरुलाई जोडन, आँखालाई तेजिलो र अनुहारलाई चम्किलो, शरिरलाई फुर्तिलो, छरितो र आकर्षक बनाउन, ढाँड दुख्ने, घुँडा र जोर्नी दुखेको, झस्को पसेको, सर्को पसि सोला हान्ने जस्ता रोग निको पार्न सिस्नोको पाउडर प्रयोग हुने गरेको छ । यसलाई झोल बनाएर खाना सँगै प्रयोग गर्न पनि सकिन्छ र उमालेर खान सकिन्छ । यसमा हुने रौ जस्तो झुसमा हुने फर्मिक अम्लले पोल्ने र हिस्टामाइनले सुन्निने भएकोले पीडादायक हुन्छ तर पानीमा उमालेपछि ती तत्वहरू नास भएर जान्छन् । यसको सोहि दुर्गुणको कारण पहिले पहिले यातना दिन तथा सजाय दिन यसको प्रयोग गरिन्थ्यो । यसमा हुने भिटामिन ए, भिटामिन सी, भिटामिन डी लौहतत्व, पोटासियम, म्यागानिज, क्याल्सियम जस्ता पौष्टिक पदार्थको कारण उत्तरी तथा पूर्वी युरोपमा यसको झोल लामो समयदेखि प्रचलित रहेको छ । यसमा २५५ सम्म प्रोटिन हुन्छ त्यसैले यो शाकाहरीहरूको लागि अति उत्तम भोजन हो । सिस्नोको प्रयोग गर्ने विधि १० ग्राम सिस्नोको धुलोलाई २ सय मिलिलिटर तातो पानीमा मिसाएर रातभरि भिजाएर छोडिदिने र बिहान खाली पेटमा खाने । यसरी नियमित रुपमा प्रयोग गर्दा छोटो समयमै यसबाट फाईदा लिन सकिन्छ । मानिस स्वस्थ रहनका लागि पनि भित्री पेटको सफाई अनिवार्य हुन्छ यसको लागि सिस्नो भन्दा उत्तम विकल्प अरु केही हुन सक्दैन । शरिरका भित्री अंगहरुको सफाइ गर्ने उपाय सजिलो छ । तर हामी कतिले थाहा पाएर पनि त्यो उपाय प्रयोग गरेका छैनौं । शरिरका बाहिरी अंगको सफाइका लागि पानी, श्याम्पु र साबुनले नुहाए जस्तै भित्री अंगको सफाइका लागि सिस्नु खानु पर्ने वैज्ञानिकहरुले बताएका छन्न् । हामीले हप्तामा एक पटक पानीले नुहाए जस्तै गरी नियमित रुपमा हप्तामा एकपटक सिस्नु खाने ग¥यौं भने शरिरका भित्री अंग पनि सफा हुने नेपालका कृषि बैज्ञानिकहरुले पत्ता लगाएका छन् । हप्ताको एकपटक सिस्नु खानाले पेटमा रहेका सबै बिकार दिसाको माध्यमबाट बाहिर जाने तथा दिसाको थैलो सफा हुने कृषि बिज्ञहरु बताउछन् । हप्तामा एकपटक सिस्नु खाने मान्छेसँग जुनसुकै प्रकारका रोगहरुसँग लड्ने क्षमता पनि बढी हुन्छ । सामान्यतया यस्ता मान्छेलाई कुनै पनि रोगले छुँदैन । बहुगुण भएको यो सिस्नो हाम्रो पहाडी क्षेत्रका गाँउ घरका वारीका कान्लामा पाईने हुँदा घरमा यसलाई सागको रुपमा पनि प्रयोग गर्न सकिन्छ । हामीले खाने सागहरु मध्ये सिस्नु पनि एक उत्कृष्ट सागमा पर्छ । यस्ता अमूल्य जडीवुटीहरु हाम्रौ घर आंगनमा भएता पनि यसको प्रयोग कसरी र केमा आउछ भन्ने थाहा नहुँदा हामी यस्ता खालका जडीवुटीलाई काटेर त्यसै नष्ट गर्ने र घर पालुवा चौपायको लागी खोले, सोत्तर, घाँस जस्ता कार्यमा प्रयोग गरी रहेका छौ । हाम्रो देश कृषि प्राधन देश भएको हुनाले यहाँ मध्यम वर्गका मानिसहरुको धेरै बसोबास छ र गरिबीको रेखामुनी पर्ने मानीस जो अस्पतालको पहुँच भन्दा धेरै टाढा रहेको छन् । यस्ता खालका मानीसहरुलाई यी बहुआयमिक खालका गाँउघरमै पाईने जडीबुटीका बारेमा चेतना दिन सके औषधी नपाएर अकालमा ज्यान गुमाउन बाध्य मानिसको संख्या कम गर्न सकिन्थ्यो । त्यस्तै जागिर नपाएर विदेशीएका जनशक्तिलाई हाम्रा गाँउघरका जडीवुटीको सदुपयोग बारेमा बुझाउन सके यस्ता बहुआयमिक जडीबुटीको खेती गरी आयआर्जनको राम्रो स्रोत हुने र यसरी विदेशीने जनशक्तिलाई कम गर्न मद्दत पुग्दथ्यो । नेपाल विकास उन्मुख राष्ट्र भएको हुँदा देशमा पाइने जडीबुटी संकलन गरी प्रशोधन गरि औषधिको रुपमा विदेश पैठारी गर्न सके राष्ट्रले राम्रो आम्दानी गर्न सक्थ्यो र रेमिट्यास र वैदेशिक सहयोगको भर पर्नुपर्ने बाध्यता अन्त्य हुने थियो । न्यूजएग्रोबाट र यसको फाईदाहरु 

क्यान्सर रोक्ने उपयुक्त जडीबुटीहरु नेपाली डाक्टरले पत्ता लगायो

विश्वको कुनै विकसित देशमा भएको भए डा. राजेन्द्र ज्ञवाली यतिन्जेल ‘सेलिब्रिटी’ भइसक्थे । तर, नेपालजस्तो मुलुकमा न उनको चर्चा भयो, न कामको खोजीनिती । नेपाल सरकारले उनलाई २०७२ को बिज्ञान पुरस्कार प्रदान गर्‍यो । एक कार्यक्रममा उनी पुरस्कृत भए । यत्तिमै सकियो । उनको खोज उपयोगी भएको राज्यले स्वीकार्दा पनि जनमानस भने उनको खोजबारे अनभिज्ञ रह्यो । कारण, नेपालीले पनि वैज्ञानिक अनुसन्धान गर्छन् तर त्यसको उपयोग गर्ने बलियो संयन्त्र न राज्यसँग छ, न त निजी क्षेत्र नै त्यो हैसियतमा पुगेको छ  डीबी खडका स्वास्थ्य खबरमा अगाडी लेख्छन …
आमा ग्रेन सेवा ढोग गर्दछु ठुलीआमा

के खोजे उनले ?
नेपाल सरकारले उनलाई क्यान्सर हुने सम्भावना न्यूनीकरण गर्ने नेपाली जडीबुटीद्वारा निर्मित औषधि पत्ता लगाएबापत  विज्ञान पुरस्कार प्रदान गरेको हो । उनले नेपाली जनसमाजमै परम्परागत रुपमा प्रयोग हुँदै आएका जडीबुटीको अनुुसन्धान गरेका थिए । उक्त जडीबुटीले रोग निको पार्ने वैज्ञानिक कारणसहित त्यसलाई उपयोग गर्न सकिने नयाँ तरिका पनि उनले पहिचान गरेका छन् ।

विभिन्न जडीबुटीमाथि अनुसन्धान गरेर उनीहरुको प्रयोगबाट क्यान्सर रोग नियन्त्रण गर्न सकिने प्रमाणित गरेका छन् । उनको अनुसन्धानमा आँप ( फल)को बोक्रा (जुस बनाउँदा खेर जाने कुरा)बाट पाठेघरको मुखको क्यान्सर र ग्यास्ट्रिकका कारण हुने पेटको क्यान्सर निको हुनसक्ने तरिका भेटिएको छ । यस्तो जडीबुटीजन्य औषधिले शरीरका कोषिकाभित्र प्रवेश गरेपछि कुन ठाउँमा पुगेर कस्तो जीव–रासायनिक प्रतिक्रिया गर्दा क्यान्सर नियन्त्रण हुने रहेछ भन्ने पत्ता लागेको उनले बताएका छन् । यसैगरी, सुन्तलाको बोक्राबाट पनि पाठेघर र पेटको क्यान्सर रोक्ने औषधि बनाउने सकिने उनको अनुसन्धानको निष्कर्ष छ । नेपालको दामन क्षेत्रमा पाइने भैँस भनिने विरुवालाई प्रयोगशालामा जाँच गर्दा यो समेत क्यान्सर रोग निको पार्नका लागि उपयोगी देखिएको छ ।

यी विभिन्न वनस्पतिको रासायनिक तत्वले कसरी क्यान्सर रोक्न भूमिका खेल्छन् भन्ने विषयमा उनले विस्तृत अनुसन्धान गरेका छन् । ‘क्यान्सर भएपछि क्यान्सरका सेल वृद्धि हुन नदिन यी जडीबुटीको रसायनको भूमिका देखिएको छ, यो औषधि आविष्कार गर्ने प्रक्रियाको प्रारम्भिक आधार पूरा भएको अवस्था हो,’ उनले भने ।
हरियो चिया, जौ र अनारको बोक्राको निश्चित मात्राको समिश्रणले स्तन क्यान्सर नियन्त्रण गर्ने उनको अनुसन्धानबाट प्रमाणित भएको छ । यसलाई चियाका रुपमा सेवन गर्न सकिने औषधि पनि तुरुन्तै उत्पादन गर्न सकिने उनी सुनाउँछन् । उनले पुरस्कार पाएको पनि यही खोजबाट हो ।

क्यान्सर नियन्त्रणका लागि गरिएको खोजबाट पुरस्कृत भए पनि अन्य रोगमा समेत उनले अनुसन्धान गरेका छन् । दुधेझारलाई रक्त क्यान्सर (ल्युकेमिया) निको पार्न प्रयोग गर्न सकिने पनि उनले पत्ता लगाएका छन् । सिप्लीगान, निम र जिनेसेनको समिश्रणबाट बनाइएको औषधिले मधुमेह नियन्त्रणका लागि प्रभावकारी भूमिका खेलेको उनले बताए । जामुनको दाना, गुणमार र सिस्नोको पातको निश्चित मात्राको मिसावटबाट पनि मधुमेहका बिरामीलाई लाभ पुग्ने उनको अनुसन्धानले पुष्टि गरेको छ ।

अम्बाको पातलाई परम्परागत रुपमै ‘एन्टी–डाइबेटिक’ भनिन्छ । यसमा गरिएको वैज्ञानिक अनुसन्धानको नतिजा पनि सन्तोषजनक आएको उनले बताए । परम्परागत रुपमा घाउ, खटिरा, चोटपटक आदिमा प्रयोग हुँदै आएका १२ वटा जडीबुटीको प्रारम्भिक मूल्यांकन गरी औषधिजन्य तीनवटा छनोट गरेर मलहम आविष्कार गरेर त्यसको सफल परीक्षण भइसकेको उनको भनाइ छ । काफल, कोइरालो र गुराँसको बोक्राबाट मल्हम बनाउन सकिन्छ । ‘हामीले मुसामा समेत परीक्षण गरेका थियौँ, बजारमा पाइने मल्हमभन्दा बढी असरदार प्रमाणित भइसकेको छ,’ उनले भने । पखाला लाग्दा प्रयोग हुने ठूलो ओखती, घसिङ्ग्रेबाट आइडेक्स मलहम, चिउरीको घिउबाट दुखाइको जडीबुटीजन्य औषधि व्यावसायिक रुपमै उत्पादन गर्न सकिने सूत्र तयार गरी प्रयोगशालामा जाँच समेत भइसकेको छ ।

जडीबुटी मोह
त्रिभुवन विश्वविद्यालयबाट वनस्पतिशास्त्रमा एमएस्सी गर्दा जडीबुटीप्रति उनको मोह पलाएको थियो । नेपालमा परम्परागत रुपमा प्रयोग हुँदै आएका जडीबुटीमाथि केही अनुसन्धान गरी पहिलोपल्ट सन् १९९८ मा उनले जर्नलमा लेख प्रकाशित गरेका थिए । त्यसपछि केही समय त्रिभुवन विश्वविद्यालयमै अध्यापन गराएका उनले सरकारी छात्रवृत्तिमा दक्षिण कोरिया गएर पिएचडी गर्ने अवसर पाए ।

त्यहाँ पनि उनको खोज भने नेपाली बनस्पतिको औषधिजन्य महत्वमाथि नै रह्यो । उनले थपे, ‘सुपरभाइजरले मेरो प्रस्ताव स्वीकारेपछि नेपाल आएर ४७ प्रकारका जडीबुटी संकलन गरेँ । त्यहाँको प्रयोगशालामा पु¥याएर त्यसको प्रभावकारिता जाँच गरियो । धेरै सकारात्मक नतिजा हासिल भए ।’

चोसुन युनिभर्सिटीमा उनले नेपाली जडीबुटीको प्रभावकारितामाथि पिएचडी गरेका हुन् । पिएचडीमा उनको शोधपत्र नै ‘वनस्पतिको औषधिजन्य गुण तथा गुणस्तर निर्धारणका लागि अपनाउन सकिने प्रविधिको खोजी’मा आधारित छ । पछिल्लो समय क्यान्सरमा जडीबुटीको असरमाथि खोज गर्न भने उनको पोस्ट डक्टरेटको पढाइले भूमिका खेलेको छ । ‘पोस्ट डक्टरेट गर्दा क्यान्सर कोषिकाहरु अध्ययन र अनुसन्धान गर्ने अवसर पाएपछि मलाई क्यान्सरमा नेपाली जडीबुटीको प्रभावकारिता खोज्न धेरै सहज भएको हो,’ उनले भने ।

हरेक रोग नियन्त्रण
लामो समयदेखि अनुसन्धानरत उनलाई लाग्छ, नेपालमा भएका जडीबुटीबाट निदान गर्न नसकिने कुनै रोग छैन । उनी भन्छन्, ‘नेपालमा पहिलेदेखि जुन रोगका लागि ती जडीबुटीको प्रयोग भइरहेको छ, त्यसैमा प्रभावकारिता जाँच्दा नतिजा सकारात्मक प्राप्त भएको छ । यसमा म भाग्यमानी भएर होइन, नेपाली वनस्पति नै रोगको निदानका लागि उपयोगी छन् ।’

नेपाली उद्योगहरु अगाडि बढ्न चाहेका खण्डमा नेपालमै थुप्रै प्रकारका औषधि बनाउन सकिने सम्भावना उनले औँल्याएका छन् । नेपालमा आयुर्वेदिक औषधिको खपत र उत्पादन हेर्ने हो भने पनि उनी ठूलो सम्भावना देख्छन् ।‘अहिले नेपालका आयुर्वेदिक उद्योगले कुल मागमध्ये १५ प्रतिशत औषधि मात्रै पूरा गर्न सकेका छन् । नेपालका ८५ प्रतिशत जडीबुटी भने कच्चा रुपमै विदेश निर्यात भइरहेका छन् ।’

नेपालमै औषधि उत्पादन गर्न सकिने सम्भावना उनले देखेका छन् । उनले भने, ‘यसका लागि नेपालका औषधि उद्योग अघि सर्नुपर्छ, हामी सहयोग गर्न तयार छौँ ।’ उनले नेपाली वनस्पतिमा रहेको औषधीय गुणको प्रचारप्रसार र व्यापार विस्तारको अझै अभाव रहेको समेत औँल्याए ।  अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा यसको महत्व दर्शाउन सकियो भने नेपालको वनस्पति क्षेत्रका महत्व अझै बढ्ने उनले देखेका छन् । उनी भन्छन्, ‘हिमालयन जडीबुटीको प्रयोग गरेर हरेक रोगको निदान गर्न सकिन्छ भन्ने कुरामा म विश्वस्त भइसकेको छु ।’पहिल्यैदेखि उपचारको अभ्यास भइसकेकाले पनि अनुसन्धान गरी औषधीय गुण पत्ता लगाउन सहज रहेको उनको भनाइ छ।

गुणस्तरको सूत्र
जडीबुटीको अन्तर्राष्ट्रिय बजार विस्तारका लागि गुणस्तरमा प्रश्न उठ्ने गरेको छ । नेपालका जडीबुटी अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा पठाउनका लागि गुणस्तर निर्धारण गर्न सकिने उपाय पनि उनले पत्ता लगाएका छन् । जडीबुटीजन्य औषधिको गुणस्तर सुधारका लागि नयाँ प्रविधिको विकास गरेबापत उनले सन् २००८ मै टिडब्लुएएस अवार्डसमेत प्राप्त गरेका थिए
उक्त प्रयोग समेत उनले गरिसकेका छन् । जठीमधु नामक जडीबुटीमा गरिएको प्रयोगले गुणस्तरमा ब्यापक

सुधार हुने उनको अनुभव छ । उनी भन्छन्, ‘एउटा विकिरणको माध्यमबाट खराब जीवाणु नष्ट गर्न सकिने र लामा समय भण्डारण गर्न सकिने प्रमाणित भइसकेको छ ।’

को हुन् ज्ञवाली ?
गुल्मीमा जन्मेका डा ज्ञवालीले माध्यामिक शिक्षा कपिलवस्तुबाट हासिल गरेका थिए । त्रिभुवन विश्वविद्यालयकै केन्द्रीय
क्याम्पसमा बनस्पतिशास्त्रमा  एमएस्सी गरेपछि उनले पाटन क्याम्पस, त्रिचन्द्र क्याम्पस र केन्द्रीय क्याम्पसमा पढाए । उनी आठ वर्षयता उनी काठमाडौँ विश्वविद्यालयको फार्मेसी विभागमा कार्यरत छन् । नेपाली जडीबुटीलाई अन्तर्राष्ट्रियकरण गर्ने लक्ष्य बनाएका उनले दुई सयभन्दा बढी जडीबुटीको प्रयोगशाला जाँच गरिसकेका छन् ।

कुर्कुच्चा फुट्दा ठिक पार्ने घरेलु उपाय

             कुर्कुच्चा फुटेर बाक्लो अनि कडा सेतो छालाको लेउ लाग्ने समस्याले अधिकांशलाई सताइरहेको हुन्छ। वृद्धवृद्धाहरूलाई मात्रै नभएर युवा तथा प्रौढहरूमा पनि यस्तो समस्या आउन सक्दछ। सबैले यसलाई ‘कुर्कुच्चा फुटेको’ भन्छन्, तर खासमा यो ‘फुटेको’ होइन। यहि नै शरीरको प्रतिरक्षा प्रणाली हो। तर यसलाई बेलैमा सफा नगरे, यसले विकराल रूप लिन सक्छ र निको नहुने गरी त्यहिँ टाँस्सिएर बस्न सक्छ। जब हाम्रो शरीरको कुनै अङ्ग र अर्को कुनै कडा वस्तुको नियमित घर्षण भइरहन्छ भने हाम्रो कोमल अनि नरम छालाले आफूलाई त्यस वस्तुबाट बचाउनको लागि कडा छालाको रक्षात्मक बाँध लगाउँदछ। यो कडा छालालाई ‘क्यालस’ (callus) भनिन्छ र यो विशेष गरी खुट्टा र हातमा आउने गर्दछ। यस्तो कडा छालालाई हटाउनको लागि समय लाग्न सक्छ, तर असम्भव भने छैन। केहि प्राकृतिक, सस्तो र घरेलु उपायहरू छन्, जसले हात र खुट्टाको क्यालसलाई हटाउनमा मद्दत गर्दछ।

१. चिनी

आधा गिलास चिनी एउटा भाँडामा राख्नुहोस्। त्यसमा चिनीको आधा भागजति मनतातो पानी अथवा ग्लिसिरिन अथवा नरीवलको तेल राखेर घोल्नुहोस् र बाक्लो लेदो बनाउनुहोस्। यस मिश्रणमा पुदिना पनि मिसाउन सक्नुहुन्छ। यस मिश्रणलाई क्यालस लागेको कुर्कुच्चा अथवा फुटेको छालामा दैनिक लगाउँदा छालालाई नरम बनाउनको साथै सफा पनि बनाउँदछ।

२. भुइँकटहर

भुइँकटहर तास्नेबित्तीकै त्यसको बोक्राले फुटेको छाला अथवा कुर्कुच्चालाई पूर्ण रूपमा ढाक्नुहोस् र नरम कपडाले बाँधिदिनुहोस्। केहि घण्टा पश्चात त्यसलाई परिवर्तन गर्नुहोस् र १ हप्तासम्म दैनिक यसो गर्नाले भुइँकटहरको बोक्रामा हुने इन्जाइम र एसिडले फुटेको ठाउँलाई निको बनाउँदछ।

३. बेकिङ्ग सोडा

फुटेको कुर्कुच्चालाई निको पार्ने सबैभन्दा राम्रो उपाय भनेको ‘मनतातो पानीले भिजाउनु’ नै हो। यसले कडा छालाई नरम बनाई निको हुन मद्दत गर्दछ। साथै १ गिलास मनतातो पानीमा ३ चम्चा बेकिङ्ग सोडा मिसाएर पनि कुर्कुच्चालाई त्यसमा डुबाउन सक्नुहुन्छ।

यौन शक्ति बढाउने ५ घरेलु उपयहरु

यौन दुर्वलता धेरै मानिसका लागि पीडाको विषय बनेको छ । यो समस्या समाधान गर्न धेरै औषधिको प्रयोग गर्दा पनि समस्या समाधान हुँदैछ । जसले स्वास्थ्यमा दीर्घकालीन समस्या उत्पन्न हुनसक्छ । यौनशक्ति बढाउन घरेलु उपाय नै लाभान्वित हुने गरेको अनुसन्धानबाट खुलेको छ ।

अव्यवस्थित खानपान, तनावपूर्ण जीवनशैलीलगायतका कारण यस्ता समस्या आउने गरेका छन् । त्यसैले यौन शक्ति बढाउन सबैभन्दा पहिले तपाईंले खानपानमा सुधार गर्नुपर्छ र सन्तुलित भोजन खानुपर्छ । शरीरका लागि चाहिने आवश्यक पोषक तत्व पहिचान गरी खाने गरेका यस्ता समस्या आउँदैनन् ।

साथै शारीरिक कसरत पनि जारी राख्नुपर्छ । अव्यवस्थित खानपान र कसरत नगर्दा अन्य रोगको सिकार हुनुका साथै यौन दूर्वलता पनि बढ्ने गरेको छ । दैनिक आधा घण्टा हिँड्ने मानिसलाई हत्तपत्त कुनै पनि स्वास्थ्य समस्या आउँदैन । त्यसैले खानपिनमा सुधारका साथै नियमित कसरत गर्नु सबैभन्दा ठूलो ओखति हुनेछ । त्यसबाहेक यौन शक्ति बढाउन निम्न घरेलु उपाय अपनाउन सक्नुहुनेछ ।

तुलसी
१५ ग्राम तुलसी र ३० ग्राम सेतो मुसलीलाई पिसेर मसिनो धुलो बनाउनुहोस् । त्यसमा ६० ग्राम मिश्री हालेर एक सिसिमा राख्नुहोस् । तयार पारिएको धुलोलाई औषधिका रुपमा तपाईंले प्रयोग गर्न सक्नुहुनेछ ।  दैनिक पाँच ग्रामको मात्रा बनाएर बिहान र बेलुका दूधमा घोलेर खाने गर्नुभएका यौन दुर्वलता समाधान हुन्छ ।

लसुन
दुई सय ग्राम लसुन पिसेर त्यसमा ६० मिलिग्राम मह मिलाउनुहोस र बिक्रो भएको सिसिमा राख्नुहोस । त्यसलाई एक महिनासम्म सुरक्षित स्थानमा राख्नुहोस । यसरी तयार भएको सामग्रीलाई ३१ औ दिनदेखि ४० औ दिनसम्म दिनमा १० ग्राममात्रा बनाएर खानुहोस । यसले यौन शक्ति बढाउने छ ।

जायफल
जायफल अर्थात जायदानालाई नियमित सेवन गर्नाले पनि यौन दुर्वलता टाढा भाग्छ । बिहान सबेरै एक ग्राम जायफल दानाको धुलोलाई पिउने पानीमा घोलेर दैनिक सेवन गरेका केही दिनमा तपाईंमा परिवर्तनको महशुस हुनेछ ।

दालचिनी
दुई ग्राम दालचिनीको धुलोलाई दैनिक बिहान दूधसँग घोलेर पिउने गर्नुभएका यौन दुर्वलताको समस्या समाधान हुनेछ ।

खजुर
बिहानी समयमा दुई दाना खजुरलाई नियमित खाने गर्नुहोस् । अथवा उक्त खजुरलाई घ्यूमा भुटेर त्यसमा अलैची, सख्खर हालेर त्यसमा दूघ मिसाएर सेवन गर्नुभएमा यौन दूर्वलता हट्नुका साथै यौन शक्ति बढ्नेछ ।

बकाइनोबाट स्वास्थ्यको लागी हुने फाईदाहरू हेर्नुहोस

बकाइनो मध्य पहाडी भेकमा पाइने चाँडो बढ्ने एक प्रकारको पतझड समुहको रूख हो। एस बाट स्वस्थ्यका लगि निम्न फाइ्र्रदा लिन सकिन्छ ।

– वाथ भएमा:बकाइनोको गेडा रायो सस्र्युमा पिनेर लेप गर्नाले वाथ भएको बिस्तारै ठिक हुँदै जान्छ ।
– रगत जमेर गाँठो भएमा : बकाइनोको पात पिनेर लेप बनाएर बाँध्नाले छिट्टै घाउ निको हुन्छ ।
– चिलाउने रोगमा:  बकाइनोको फूल पिनेर घाउ, खटिरा, चिलाउने ठाउँमा लगाउनाले ठीक हुन्छ ।
– सेतो दूबीमा : १० पात निम, १० पात बकाइनो पिनेर लेदो बनाएर लगाएमा केही समयमा नै ठीक हुन्छ ।
– दाद रोगमा:  पाकेको बकाइनोको गेडाको धूलो कागतीमा फिटेर लगाउनाले दाद रोग निको हुन्छ ।
– पत्थरी रोगमा:  बकाईनोको १ चम्चा पातको रसमा आधा चम्चा जवाखार मिसाएर बिहानरबेलुका खाने गरेमा पित्त एंव मूत्राशयको पत्थर जान्छ ।
–  जुका परेमा:   बकाइनोको ५० ग्राम बोक्रा ३०० ग्राम पानीमा उमाल्नुहोस् र चौथाइ भाग बाँकी भएपछि शिशीमा राख्नुहोस् र चिया चम्चाले १,१      बिहानरबेलुका खाने गरेमा केटा–केटी, बुढा बुढी जसको पेटमा जुका परेको छ भने पनि २र४ दिनमै ठीक हुन्छ ।
– स्त्रीको मासिक धर्म बढी भएमा:  बकाइनोको पातको रस एक चम्चा बिहानरबेलुका खाने गरेका रगत बढी हुने रोग ठीक हुन्छ ।
– स्त्रीको मासिक धर्म रोकिएमा:  बकाइनोको फूलको रस आधा चम्चामा मह आधा चम्चा मिसाएर बिहानरबेलुका खाने गरेका धर्म रोकिएको खुल्छ र नियमित हुन्छ ।
– गर्भाशय शुद्धिका लागि:  बकाइनोको पातको रस नित्य १र१ चम्चा बिहानरबेलुका दिने गरेमा गर्भाशय शुद्धि हुनेछ ।

 

कण्डम प्रयोगको बेफाइदाहरु

एजेन्सी । हामिले अहिलेसम्म कण्डमको फाइदाहरुको बारेमा मात्र सुनेका छौ । हरेक कुराको फाइदा र बेफाइदाहरु भएजस्तै कण्डमको पनि बेफाइदाहरु हुन्छन् । कण्डमले सिगों यौन जीवनलाई प्रभावित वनाउनुका साथै केही यौन रोगहरु पनि लाग्न सक्छ ।

यि हुन् कण्डमका बेफाईदाहरु :
     लगातार वा हप्तामा दुई भन्दा वढि कण्डमको प्रयोग गर्दा महिलाको योनि भित्र रहेको योनि झिल्लिहरु कम संवेदनशिल वन्न सक्छ । जसले गर्दा महिलाको योनिबाट यौन सम्पर्कको बेलामा निस्कने पानी जस्तो देखिने योनिरस निस्कन बन्द हुनसक्छ ।

कण्डमको नियमित प्रयोग गर्दा महिलाको योनिमा सुख्खापना आउन सक्छ । जसले गर्दा कण्डमबिना यौनसम्पर्क गर्दा महिलाको योनिमा जलन हुने, दुख्ने र एलर्जि हुने हुन्छ ।

 कण्डमलाई लामो समयसम्म प्रयोग गर्दा योनिमा गिर्खा आउने र सुन्निने समस्या देखिन सक्छ । जसले गर्दा यौनसम्पर्कको वेलामा योनिको भित्रि भागमा गहिरो घाउहरु वन्न सक्छ ।

कण्डमको प्रयोगले महिलाको गर्भाशयमा संक्रमण हुन पनि सक्छ । जसले गर्दा महिलाको गर्भाशयमा क्यान्सर समेत हुनसक्छ । कण्डमले विभिन्न यौनरोगहरु बाट त बचाउने गर्दछ । तर यसको प्रयोगले यौन सम्पकैको बेलामा महिलाले दिने प्रतिक्रियाहरुलाई बन्द गराईदिन्छ । सबैभन्दा ठूलो समस्या अधिकाशं महिलानको योनिमा सुख्खापन र एलर्जि बढाईदिन्छ ।
 

पुरुषले लगाउने गर्भ निरोधक सुईसुइको आविष्कार भयो

महिलाका लागि अस्थाई गर्भनिरोधका अनेक विधि छन् । सुइ देखि लिएर, पिल्स अनि पाठेघर तथा पाखुरामा राख्नेसम्मका उपकरण र कण्डम पनि ।

तर पुरुषका लागि भने अस्थाइ गर्भर्निरोधक साधनको रुपमा कण्डमको विकल्प अहिलेसम्म छैन । यस्तोमा पुरुषहरु आफुहरुको लागि पनि कण्डमको विकल्पका रुपमा नयाँ गर्भनिरोधक साधनको व्यग्र प्रतिक्षामा हुनु स्वभाविकै हो ।

पुरुषहरुको यहीँ प्रतिक्षाको घडी समाप्त पार्दै वैज्ञानिकहरुले पुरुषका लागि पनि महिलाको तिन महिने संगिनी सुइ जस्तै अस्थाइ गर्भनिरोधक सुइको आविष्कार गरेका छन् ।
पुरुषका लागि विकशित गरिएको यो गर्भनिरोधक सुइ एक पटक लगाएपछि कण्डम नलगाइकन एक वर्षसम्म ढुक्क सँग सहवास गर्न सकिनेछ र त्यस्तो सुइ लगाएको पुरुषसँग एक वर्षभित्रमा सहवास गर्ने महिलामा गर्भ रहनेछैन ।

अमेरिकाको पारसेमन फाउण्डेसनका वैज्ञानिकहरुले यस्तो पुरुष गर्भनिरोधक सुइको आविष्कार गरेको बताइएको छ ।

शोधकर्ताहरुले खरायोमा यो सुइको परीक्षण गर्दा त्यसले सकारात्मक नतिजा दिएको र त्यस्तो सुइ लगाएको भाले खरायोले एक वर्षसम्म पोथीलाई गर्भिणी बनाउन नसकेको पाइएको छ ।

अमेरिकाको इलिनोइस विश्वविद्यालयका प्राध्यापक डोनाल्ड वाल्लरले खरायोमा गरिएको परीक्षणका क्रममा प्राप्त नतिजा आशा गरिएको भन्दा उत्कृष्ट रहेको बताएका छन् । खरायोमा प्रयोग भएको यो सुइलाई परिस्कृत गरी मानिसका लागि गर्भनिरोधक सुइको रुपमा समेत प्रयोग गर्न सकिने विश्वास शोधकर्ताहरुको छ ।
वैज्ञानिकहरुले उक्त पुरुष गर्भनिरोधक खोपलाई भेसल जेलको नाम दिएका छन् । अब छिटै मानिसमा यसको परीक्षण सुरु गर्ने उनीहरुको भनाइ छ ।
 

एलर्जी र यसको घरेलु उपचार बिधी

            

   कुनै पनि बाहिरी वस्तुप्रति शरीरको संवेदनशीलतालाई एलर्जी भन्ने गरिन्छ। सामान्यतया एलर्जी घाम, धुलो, धुवाँ, फूलको परागकण, औषधि, सौन्दर्य प्रसाधन आदिबाट हुनसक्छ। एलर्जीका कारण मधुमेह, डिप्रेसन, हृदयरोग, अल्सर, दम, एक्जिमा आदि रोग लाग्ने संभावना हुन्छ।

लक्षणः
एलर्जी हुने मुख्य ठाउँहरू नाक, आँखा, छाला, छाती, आन्द्रा, कान आदि हुन्।
–छाला चिलाउनु, रातो हुनु, डाबर आउनु, सुन्निनु
–सास फेर्न गाह्रो हुनु–सिंगान बगिरहनु
–ज्यादै हाछ्युँ र खोकी लाग्नु–नाक चिलाउनु–पखाला लाग्नु
–अपच र कब्जियत हुनु–दम, एक्जिमा हुुनु
–टाउको दुख्नु
–आँखा रातो हुनु आदि

कारण:
– हानिकारक तथा रसायन मिसाइएको खाना खानु
–सौन्दर्य प्रसाधन बढी प्रयोग गर्नु
–अप्राकृतिक (सिन्थेटिक) कपडा प्रयोग गर्नु
–कफी, चकलेट, बदाम, गहुँ, मकै, दुध, चिनी, सिसीका अचार, प्रिजर्भेटिभ खानाजस्ता एलर्जी गराउने संभावना भएका खाना खानु
–कुनै औषधिको पाश्र्व प्रभाव पर्नु
–ज्यादै मानसिक तनाब हुनु आदि

उपचारः
शरीरका रोग निरोध गर्ने क्षमता कमी हुँदै जाँदा एलर्जीको समस्या देखिने गर्छ । तसर्थ यसको उपचार गर्नका लागि खानपान र जीवनशैलीमा केही सुधार गर्नुपर्ने हुन्छ ।

भोजन
उपयुक्तःलसुन, प्याज, मेथी, भिटामिन सीयुक्त खाना
अनुपयुक्तः एलर्जी गराउने खानाहरू, प्रिजर्भेटिभ प्रयोग गरिएका जंक फुडएलर्जीको उपचार धेरै तरिकाबाट गर्न सकिन्छ । सबैभन्दा पहिले एलर्जी कुन कारणले भैरहेको छ, त्यो जान्न आवश्यक छ । कुन कुन खानेकुराले आफूलाई एलर्जी गराइरहेको छ, त्यो जानेर त्यसको सेवन वा प्रयोग बन्द गरी उपचार सुरु गर्न सकिन्छ ।

–एलर्जी गराउने संभावित खानाहरूलाई जाँच्नुपर्दछ । जसलाई कोका टेस्ट वा पल्स टेस्ट भनिन्छ । पल्स टेस्ट गर्न खाना खानुअघि आफ्नो नाडीको गति नाप्ने । सामान्यतया नाडीको गति ७२ प्रतिमिनेट हुन्छ । त्यसपछि एलर्जी गराउने संभावित खाना खाएर आधा घन्टापछि पुनः गति मापन गर्ने । यदि नाडीको गति ६–७ भन्दा बढी भएमा सो खानाले एलर्जी गराउने रहेछ भनेर बुझ्नुपर्छ । र, त्यसको सेवन बन्द गर्नुपर्छ ।
– कफी, चकलेट, बदाम, गहुँ, मकै, दुध, चिनी, सिसीका अचार, प्रिजर्भेटिभ खानाजस्ता एलर्जी गराउने संभावना भएका खाना नखानु राम्रो ।
–भिटामिन बी कम्प्लेक्स र भिटामिन ईयुक्त खानेकुराहरू एलर्जीमा लाभदायक हुने हुँदा यी भिटामिन पाइने खानेकुरा खानुपर्छ ।
–मेथी, प्याज र लसुनको सेवन एलर्जीमा लाभदायक मानिन्छ ।
–दैनिक भोजनमा प्रशस्त भिटामिन सी समावेश गराउनुपर्छ ।–फलफूल, जुस, तरकारी र सलादहरू दैनिक सेवन गर्नुपर्छ ।
–बिहान खाली पेटमा नीमको पात मिलाइएको पानी पिउनु उपयोगी मानिन्छ । यो पिएर आधाघन्टासम्म केही खाने पिउने गर्नुहुँदैन ।

योग
योग, ध्यान, प्राणायामको नियमित अभ्यासले एलर्जीमा फाइदा पु¥याउने गर्छ ।

आसन
बसेर गरिने आसनः अर्धमत्स्येन्द्रासन
पल्टिएर गरिने आसनः योगमुद्रासन, सर्वाङ्गासन, शवासनप्राणायामः नाडी शोधन मानसिक तनावको कारणले एलर्जी हुने भएकाले प्राणायामका साथै ध्यान, माइन्ड कन्ट्रोल मेडिटेसन गर्नुपर्छ ।

रेकी चिकित्सा
समस्याग्रस्त क्षेत्रमा १५–२० मिनेट र अन्य क्षेत्रमा ३–५ मिनेट दैनिक २–३ पटक रेकी उपचार गर्नेजडिबुटी चिकित्साएलर्जीका रोगीका लागि सिस्नोको प्रयोग सर्वाेत्तम मानिन्छ । लगभग ७० प्रतिशत बिरामीलाई सिस्नो मात्र प्रयोग गरेर निको पारिएको विज्ञहरू बताउँछन् । दैनिक १५ ग्राम सिस्नोको पाउडरलाई पानीमा पकाएर पिउन सकिन्छ । साथै, कटकी र क्यामोमाइल एलर्जीका लागि लाभदायक मानिन्छन् । एफेदारा मा हुवाङ नामक चाइनिज जडीबुटी पनि एलर्जीका लागि उत्तम मानिन्छ।

सुषुम्ना(नयन कमल सैंजु)द्वारा लिखित र सम्पादित पुस्तक ‘१०१ रोग, एकसे एक उपचार’ बाट
 

हर्रो धेरै उल्टी आउने,जन्डिस र कमलपित्त जस्ता रोगको निको पर्दछ

हाम्रो देसको प्राय ठाउँमा पाइने हर्रो जसको रङ्ग कालो तथा पहेंलो हुन्छ। यस्को स्वाद खट्टा, नमीठो तथा मुखबाध्ने कसैला हुन्छ।
 आयुर्वे्दिक मतानुसार हर्रोमा पाँचै रस मधुर, तीखा, कडुवा, कसैला तथा अम्ल पाइन्छ। वैज्ञानिक मतानुसार हरड को रासायनिक संरचनाको विश्लेषण गरेर ज्ञात भएको छ की हर्रोको फलमा चेब्यूलिनिक एसिड ३०५, टैनिन एसिड ३०,४५५, गैलिक एसिड, ग्लाईकोसाइड्स, राल तथा रंजक पदार्थ पाइन्छ। ग्लाईकोसाइड्स कब्जियत निर्मुल गर्नमा महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गर्दछ। यो तत्वले शरीरको सबै अंगबाट अनावश्यक पदार्थहरु निकालेर शरीरलाई प्राकृतिक रुपमा संचालन हुन मदत गर्दछ। यस्का निम्न औषधीय गुणहरुपनि रहेका छन् ।

दाद आएमा
हर्रो कागतीको रसमा घोटेर लगाउने गरेमा दाद आएको ठिक हुन्छ ।
जण्डिस,कमलपित्त
 एक चम्चा करेलाको रसमा आधा चम्चा हर्रोको धूलो मिसाएर विहानरवेलुका खाने गरेमा दुई हप्तामै कमलपित्त रोग निको हुन्छ ।
 हर्रो को टुक्रो चपाएर खानाले भोक बढ्दछ।
 सानो हर्रोको टुक्रालाई पानिमा घोटेर मुख भित्र फोका भएको स्थानमा प्रतिदिन तीन पटक लगाउँनाले मुखको छाल ९मुखमा आउँने खटिरा नष्ट हुन्छ। अवस्था अनुसार यस्लाई जुनसुकै बखत खान सकिने भएपनि यस्लाई रातमा भोजन पश्चात चुस्नु राम्रो हुन्छ।
 सानो हर्रो लाई पानीमा भिजाउने र रातमा खाना पश्चात विस्तारै चपाएर सेवन गर्नाले पेट सफा हुन्छ र पेटमा ग्यास पनि कम हुने गर्दछ।
 काँचो हरडको फललाई पिधेर चट्नी बनाएर एक एक चम्मचको मात्रामा तीन पटक दिनमा सेवन गर्नाले पातलो दिसा ठिक हुन्छ।
 हर्रो को चुर्ण एक चम्मचको मात्रामा दुई किशमिशको साथमा लिनाले अम्लपित्त एसिडिटी को सिकायत रहन्न। निर्मुल हुन्छ।
 हर्रो को चुर्ण विहान वेलुका कालो नुनको साथमा सेवन गर्नाले कफको सिकायत रहन्न।
 हर्रोलाई पिंधेर यस्मा मह मिलाएर चाट्नाले उल्टी आउँन बन्द हुन्छ।- विकिपिडिया

पुन तताएर खान नहुने खानाहरु यसप्रकार छन्

सामान्यतः हामीले खानालाई दोश्रो पटक तताएर खाने गर्छौं । हरेक प्रकारको खानेकुरा तताएर खाने हाम्रो बानी हुन्छ ।
तर यस्तो बानी छ भने अव सावधान हुनुस् । अध्यनले कतिपय खाना दोश्रो पटक तताउनु घातक हुने देखाएको छ ।

तताउँदा यस्ता खाने कुरामा रहेको पोषक तत्व नष्ट हुने गर्छ । त्यस्तै दोश्रो पटक तताउँदा खानेकुरामा विषाक्ता बढ्ने समेत खतरा हुन्छ ।

थाहा पाइ राख्नुस् दोश्रो पटक तताउन नहुने खाने कुरा के के।

१. भात

भातलाई दोश्रो पटक तताउँदा विषाक्त हुन सक्छ । यसबाट फुड पोइजनिङको खतरा हुन्छ ।

२. आलुको परिकार

आलुको परिकार पनि दोश्रो पटक तताउँदा विषाक्त हुन सक्छ । आलु पकाउने सबैभन्दा राम्रो तरिका उमाल्नु हो ।

३. पालक , धनियाँको पात , शलगम , सलाद (lettuce) नाईट्रेटको मात्र बढी भएकोले एक पटक पकाइसकेपछि पुन तताउनु हुँदैन । यसलाई तताउँदा बिषाक्त बन्न सक्छ साथै यसमा क्यान्सर बनाउने तत्व पैदा हुन्छ ।

४. कुखुराको मासु ,अन्डा
कुखुराको मासु प्रोटिनयुक्त खाना हो । यसलाई दोश्रो पटक तताउँदा पाचन सम्बन्धि समस्या आउन सक्छ । रहेको कुखुराको मासुलाई सलाद वा अन्य कुरासँग मिसाएर नतताइ खाने गर्नुस् ।

५. मशरुम

च्याउ पनि तताए खान नहुने खानेकुरमा पर्छ । दोश्रो पटक तताउँदा च्याउमा रहेको प्रोटिन नष्ट हुन्छ ।

केरा खाँदा हुने फाइदाहरु हेर्नुहोस

     

           
 केरा निकै मिठो तथा गुणकारी फल हो । फलफूलहरु मध्य धेरैनै विक्री हुने फल हो केरा ।अरु फलफुलहरुका तुलनामा केरा सस्तो भएपनि यो स्वास्थ्यका लागि उपयोगी हुन्छ । नियमित केरा खानाले शरीर तन्दरुस्त बन्नुका साथ साथै सुगर कम गर्न मद्दत पुर्‍याउँछ। करामा थाइमिन, नियासिन तथा फोलिक एसिडको रूपमा भिटामिन ए र बी पर्याप्त मात्रामा पाइन्छ । यसमा फाइबर र तीन प्रकारका शुगर हुन्छ – सुक्रोज, फ्रुक्टोज र ग्लूकोज। केराका केहि फाइदाहरु यसप्रकार छन् :
* केरा नियमित रुपमा खानाले ब्लडसुगरलाई नियन्त्रण गर्दछ ।
* अल्सरका बिरामीले पनि केरा खाँदा फाइदा पुग्छ ।
*यसले मुटुरोगीलाई फाइदा गर्दछ । हरेक दिन दुई कोसा केरा खानाले मुटुको समस्या कम हुन्छ ।
*गर्भावस्थामा महिलालाई सबैभन्दा बढी भिटामिन ‘ओ’ मिनरल्सको आवश्यकता पर्दछ । यस अवस्थामा केरा खानु उपयुक्त हुन्छ ।
*केरा वृद्धवृद्धाका लागि पनि फलदायी हुन्छ, किनभने यो सजिलै पच्छ । यसमा भिटामिन बी, बी–६ र फाइबर हुन्छ, जुन उमेर ढल्केका मानिसलाई चाहिन्छ । उनीहरूको पेटको विकारलाई हटाउन पनि सहयोग गर्दछ ।
*तौल बढाउन लागि पनि केरा उपयोगी हुन्छ ।
*यसमा ट्राइप्टोफान नामक एसिड पाइन्छ, जसले दिमागलाई सधैँ फ्रेस राख्न मद्दत गर्छ ।
*केरामा उच्च मात्रामा फाइबर पाइन्छ जसले पेटको कामलाई दुरुस्त पार्ने तथा पाचन प्रणालीलाई स्वस्थ बनाउने काम गर्छ । यसले अपच तथा कब्जियत जस्ता समस्या समेत कम गर्छ ।
*यदि तपाइँलाइ कब्जियत छ भने तपाइँलाइ केराले निकै फाइदा पुर्याउँछ । दिनमा दुइवटा केरा खनुस र हेर्नुस । केरामा हुने फाइबरका कारण यो समस्याबाट मुक्ति मिल्दछ । 

लामखुट्टेबाट सर्ने जिका भाइरस र यसको बारेमा सबैले जान्ने पर्नेकुराहरु

लामखुट्टेबाट सर्ने ‘जिका भाइरस’ सबैभन्दा पहिला सन् २००७ मा प्यासिफिकमा देखा परेको थियो। त्यसपछि सन् २०१३ मा फ्रान्सेली राज्यहरूमा देखिएको रिपोर्ट आएको थियो भने सन् २०१५ मा अमेरिकी मुलुक (ब्राजिल र कोलम्बिया) र अफ्रिकी मुलुकमा यो भाइरसको बिगबिगी छाएको र हाल, २२ भन्दा बढि अमेरिकी देशहरूमा जिका भाइरसले सङ्क्रमण गराइसकेको छ भने यो अझै फैलिने क्रममा रहेको विज्ञहरू बताउँछन्।

जिका भाइरसको बारेमा सबैले जान्नै पर्ने कुराहरू यस प्रकार रहेका छन्ः
•‘जिका भाइरस’ (Zika Virus) ‘एडिज लामखुट्टे’बाट सर्ने भाइरसको नाम हो।
•यस भाइरसबाट सङ्क्रमीत व्यक्तिहरूमा साधारण ज्वरो आउने, छाला रातो भएर पासेको जस्तो हुने अनि आँखाको सेतो भागमा सङ्क्रमण हुने जस्ता लक्षणहरू देखा पर्दछ। यी लक्षणहरू साधारणतयाः २ देखि ७ दिनसम्म देखा पर्ने चिकित्सकहरू बताउँछन्।
•यस भाइरसको लागी हाल कुनै पनि उपचार अथवा खोप बनिसकेको छैन।
•हाल, यसको रोकथाम गर्ने एउटै विधि भनेको लामखुट्टेको टोकाइबाट बच्ने नै हो।
•यो भाइरस अफ्रिका, अमेरिका, एसिया र प्यासिफिकमा फैलिसकेको पत्ता लागेको छ।

सङ्केत तथा लक्षणहरूः
•यसबाट सङ्क्रमण भैसकेपछि डुङ्ग्यूको जस्तै हलुका ज्वरो आउने, छाला चिलाउने, आँखाको सेतो भागमा सङ्क्रमण हुने, मांशपेसी तथा जोर्नीहरू दुख्ने, टाउको दुख्ने लक्षणहरू देखा पर्दछन्। साधारणतयाः यी लक्षणहरू २ देखि ७ दिनसम्म देखा पर्दछन्।
•जिका भाइरसको बारेमा अध्ययन गरिरहेका स्वास्थ्य एजेन्सीहरूले जिका भाइरस र ‘माइक्रोसेफली’को बीचमा बलियो सम्बन्ध फेला पारेका छन्। ‘माइक्रोसेफली’ (Microcephaly) यस्तो शारीरिक अवस्था हो, जसले गर्दा नवजात शिशुहरूको टाउको जन्मिँदै देखि सानो हुने र पछि मस्तिष्कको विकासमा बाधा पुग्ने गर्दछ।

सर्ने माध्यम
•जिका भाइरसबाट सङ्क्रमीत लामखुट्टे (एडिज जिन भएका) को टोकाइबाट यो भाइरस मानिसहरूमा सर्ने गर्दछ। यो त्यहि लामखुट्टे हो जसले डेङ्ग्यू तथा पहेँले ज्वरो ल्याउँछ।
पत्ता लगाउने विधि
•पिसीआर (PCR- Polymerase chain reaction) र रगत जाँच गरेर शरीरमा जिका भाइरस छ कि छैन भनेर पत्ता लगाउन सकिन्छ।

रोकथाम
•लामखुट्टे फैलिने स्थल (जस्तै; फोहोर पानी जमेको ठाउँ) बाट जिका भाइरस आउन सक्दछ। त्यसैले घर वरिपरी फोहोर पानी जमेको ठाउँहरू छन् भने त्यसलाई हटाउने, राती सुत्दा झुल लगाएर अथवा लामखुट्टे धपाउने धुप बालेर अनि शरीरको अधिकांश भागलाई पातलो लुगाले ढाकेर सुत्नुपर्दछ। जसरी हुन्छ, लामुखुट्टेको टोकाइबाट बच्नु नै यो सङ्क्रमणको रोकथाम विधि हुन जान्छ।

खाली पेटमा खान नहुने चिजहरु हेर्नुहोस

 खानेकु्राहरुले मानिसको शरिर अनुसार पनि असर गरिरहेको हुन्छ । कसैको शरिर गरम कुराहरु नसहने खालको हुन्छ भने कसैको शरिर सर्दि कुराहरु नसहने खालको हुन्छ । कसैलाइ राती सुत्ने बेलामा दही खाएर सुत्दा पनि केही असर गर्दैन भने कसैलाइ बिसन्चो गर्दछ । केही यस्ता चिजहरु छन जसलाई खाली पेटमा खायो भने पेटमा खराबीमात्रै होइन, स्वास्थ्यसम्बन्धी अन्य समस्याहरु पनि देखापर्दछन । जान्नको लागि हेर्नुहोस खाली
पेटमा खान नहुने ७ चिजहरु :

१.केरा : नियमीत रुपमा केरा दूधसँग खायो भने वजन बढ्छ । तर यो खाली पेटमा खानु फाईदाजनक हुँदैन । किनकी यसबाट शरीरमा म्याग्निसियमको मात्रा दुईगुणा बढ्छ । शरीरमा रहेको क्याल्सियमसँग यसको रासायनिक प्रतिक्रिया हुन्छ । यसबाट अपच हुने, पेट फुल्ने तथा एसिडको समस्या बढ्ने आदि हुन्छ । तसर्थ केरा खाली पेटमा नखानु नै बेस ।

२.सखरखण्ड : सखरखण्ड खानमा निकै मिठो किन नहोस, तर यो खाली पेटमा खाँदा यसले शरिरलाई कति पनि फाईदा गर्दैन । सखरखण्डमा टेनिन र पेक्टिन पाइन्छ, जसलाई खाली पेटमा खाँदा ग्यास्ट्रिकको समस्या बढ्छ । खाली पेटमा यसको सेवनले जलन र पेट फुल्ने समस्या पनि निम्त्याउँछ ।
३.काँचो गोलभेंडा : काँचो गोलभेंडा स्वास्थ्यका लागि फाइदाजनक नै हुन्छ । तर, यसलाई एकबिहानै खाली पेटमा भने खानु हुँदैन ।। किनकी यसमा रहेको अम्लले पेटमा रहेको ग्यास्ट्रोइंटस्टाइनल एसिडसँग रासायनिक प्रतिक्रिया गर्छ । जसका कारण पेट दुख्ने, फुल्ने तथा छाती पोल्ने जस्ता समस्या उत्पन्न देखापर्दछ । खाली पेटमा गोलभेंडा खाँदा पत्थरीको खतरा पनि दुईगुणा बढ्दछ ।

४.सोडा : सामान्यतया एसिडिीटी बढेको बेला हामी सोडा खाने गर्दछौ । हाम्रो शरिरमा ज्यादा कार्बोनेटका कारण एसिडको समस्या हुन्छ । तर हामीले खाली पेटमा सोडा खाँदा अम्लसँग मिलेर पेट दुख्ने समस्या बढ्न सक्छ । यसका अलावा छाती र आँतमा पनि जलन हुनसक्छ ।

५.प्राय औषधीहरु : केहीलाई छोडेर प्राय ओषधी खानापछि नै खाइन्छ । यसको कारण हो, औषधिमा रहेको तत्व शरीरभित्र रहेका तत्तहरुसँग सिधै मिलेर रासायनिक प्रतिक्रिया नहोस् । यदि यस्तो भयो भने यसले ठूलै समस्या पनि निम्ताउन सक्छ । त्यसैले तपाईंले कुनै औषधि सेवन गर्दै हुनुहुन्छ भने डाक्टरसँगको सल्लाहबाट मात्र सेवन गर्नुहोस । यसका लागि आफुखुशी औषधी सेवन गर्ने बानी त्याग्नुहोस ।

६.अल्कोहल : पहिलो कुरा त खाली पेटमा अल्कोहल खाँदा छिट्टैनै नशा लाग्छ । अर्कोतर्फ यसले आँतमा पनि नराम्रो असर पुर्याउँछ । त्यसैले बिहान केही नखाईकन रक्सीसहित अल्कोहलजन्य पदार्थ नखाएकै बेस ।

७.दूध हालेको चिया : बिहान उठेर चिया पिउनु त नेपालीको संस्कार नै भइसक्यो । तर, तपाईं एकाबिहानै खाली पेटमा दूध हालेको चिया खानुहुन्छ भने होसियार रहनुस् । यसले तपाईंको पेटमा ग्याँस्ट्रिकको समस्या बढाउँछ । एकबिहानै चिया पिउनै मन लागेमा दूध नहालेको कालो चिया पिउनु बेस हुन्छ ।

अकबरे खुसार्नीका फाईदाहरु हेर्नुहोस

परीकार स्वादिष्ट बनाउन खुसार्नीको प्रयोग गरिन्छ अझै त्यसमाथि पनि अकबरे खुसार्नी विशेष मानिन्छ । जसले रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता वृद्धीगर्नुका साथ साथै मानिसलाई फूर्तिलो बनाउछ ।

अकबरे खुसार्नीका केहि फाईदाहरु यस्ता छन् ।

•अकबरे खुर्सानी मा पाईने क्याप्सिसिनका कारण रोगीलाई फाईदाजक छ ।
• 
ग्यास्टिक तथा अल्सरका बिरामीलाई अत्यन्तै उपयोगी हुन्छ ।
• 
मोटोपन घटाउछ ।
• 
रगतमा चिनीको मात्रा घटाउछ ।
• 
पिसावको विरामी लाई लाभदायक छ ।
• 
हाडजोर्नी लगाएतका दुखाइ घटाउछ ।
• 
विशेष गरेर अकवरे खुसार्नी हालेर बनाईएको परिकारमा किटाणुको संक्रमण कम हुन्छ ।
• 
थकाइ मेटाउछ ।

मधुमेह कम गर्ने घरेलु बिधिहरु

काठमाडौं । मधुमेह साधारणका साथै खतरनाक रोग हो । साधारण यसकारण हो किनभने खानालाई मिलाएर खाने, दैनिक व्यायाम गर्ने र औषधीको सेवन गर्ने हो भने मधुमेह रोगी साधारण मानिसले जस्तै आफ्नो जीवनयापन गर्न सक्छन् तर रोगलाई वास्ता नगरी असावधानी अपनाए यसले मानिसहरुको ज्यानै लिने खतरा हुन्छ त्यसकारण यो खतरनाक र साधारण दुबै रोग हो ।

आजकालको जीवनशैलीमा यो रोग तेज रुपमा बढिरहेको छ जसका कारण यो रोगका बिरामी हरेक घरमा पाइन थालेको छ । मधुमेहले मानिसको आँखा, दिमाग, मुटु आदिमा नराम्रो असर पार्ने गर्दछ । यो रोगको मुख्य कारण खानपिन ठिक तरिकाले नगर्नु र इन्सुलिनको कमीको कारणले हुने गर्दछ । थाहा पाउनुस्, मधुमेहलार्इ कन्ट्रोल गर्ने केही घरेलु उपायः कम गर्ने घरेलु बिधिहरु
– तुलसी एक चमत्कारी बोट हो जुन हरेक रोगको लागि अमृत समान हुन्छ । तुलसीको पातमा अत्यधिक मात्रामा एन्टीअक्सीडेन्ट्स र आवश्यक तेल पाइन्छ जुन इन्सुलिनप्रति संवेदनशील बनाउनमा सहायक हुने गर्दछ । यसका लागि तुलसीको एक चम्चा रसलाई खाली पेटमा खाँदा ब्लड सुगरको मात्रालाई घटाउने गर्दछ ।
– ग्रीन टीले ब्लड सुगर कन्ट्रोल गर्नसक्छ । यसका लागि बिहान अथवा बेलुका खाना खानुभन्दा पहिले एक कप तातो ग्रीन टी पिउनुहोस् ।
–दालचीनीले इन्सुलिनको संवेदनशीलतालाई बढाउनुका साथै ग्लूकोजको स्तरलाई कम गर्ने गर्दछ । दैनिक आधा चम्चा दालचीनीलाई आफ्नो जीवन शैलीमा संलग्न गर्नुहोस् ।
– मधुमेह रोगीलाई भोकभन्दा थोरै कम र हल्का भोजन खाने सल्लाह दिइन्छ । त्यसकारण उनीहरुलाई पटक–पटक भोक लाग्ने गर्दछ । यसको लागि काँक्रो खानुहोस् । यसले भोक मेटाउने गर्दछ ।
–मधुमेहमा उमालेको करेलाको रस पिउनु निकै फाइदाजनक मानिन्छ । यसले सुगर लेभललाई निकै कम गर्ने गर्दछ ।
 –मधुमेह रोगीले लौका, परवल, पालुङ्गो, मेवा अत्यधिक मात्रामा खानुपर्छ ।
– निमको पातमा आश्चर्यजनक औषधीय गुण हुने गर्दछ । यसको सेवनले इन्सुलिनको मात्रा बढ्ने गर्दछ भने ग्लूकोजको स्तर कम गर्दछ । यसको लागि निमको कमलो पातलाई खाली पेटमा खानुहोस् ।
– मधुमेह रोगीलाई योगले सबैभन्दा बढि फाइदा पुर्याउँछ । यसका लागि दैनिक आधा घण्टा योग गर्नुपर्छ ।
 –मधुमेह रोगीले दुधको साथै दही र पनिर पनि खानुहोस् ।
– मधुमेह रोगीले दिनमा सुत्ने, चिल्लो र मसालेदार खानेकुरा खानबाट बच्नुपर्छ ।
– अमलाको रसलाई करेलाको रससँगै दैनिक खानुहोस् । यसले मधुुमेह कन्ट्रोलमा रहने गर्दछ ।
– दैनिक ५० ग्राम मेथी खानुहोस् । यसले ग्लूकोजको स्तर कम हुने गर्दछ र मधुमेहबाट राहत मिल्नेछ ।

advantage of brinjal भण्टाबाट हुने लाभहरु

   
खानाको थालमा आलूपछि भण्टाको धरै प्रयोग हुने गर्दछ । यो तरकारी नेपालमा पनि उत्पादन हुने गर्दछ, यसैले यसको महत्वत र स्वा्स्य्र् लाभ हाम्रा लागी निकै महत्वपूर्ण रहेको छ ।

पोषणको दृष्टिले हेर्ने हो भने भण्टामा खनिज लवण तथा भिटामिनको राम्रो मात्रा पाइने गर्दछ । हेर्दामा ठोस भएपनि भण्टामा ९२ प्रतिशत पानीको मात्रा पाइन्छ । खनिज लवणहरूमा भण्टामा क्याल्शियम, फास्फोरस, फलाम-तत्व, पोटाशियम तथा म्यागनीज मध्यम मात्रामा हुने गर्दछ । केही मात्रामा भिटामिन ‘ए’ तथा ‘बी’ कम्पलेक्स पनि भण्टामा पाइन्छ । भण्टा खानाले मधुमेह र हृदयरोग जस्ता रोगहरूलाइ टाढा भगाउँदछ । यहाँ भण्टाका बारेमा केही चर्चा गरिन्छ ।

भण्टाबाट हुने लाभहरु

फाइबर- फाइबर एक जरुरी तत्वू हो जसले पाचन क्रियालाइ राम्रो बनाउँदछ । भण्टा खानाले मानिसलाइ २ ग्राम फाइबर प्राप्तन हुन्छ । यसलाइ खानामा समावेस गर्नाले कब्जि्यत जस्ता रोगले समाउन पाउँदैन ।

त्वचा- भण्टाले त्वछचालाइ हाइड्रेट गर्दछ । भित्रबाट चिसो बनाउँदछ । यदि तपाइँको केश र त्वटचामा रूखापन छ भने तपाइँ भण्टा खान शुरू गर्नुस ।

तौल घटछः यो खानाले बोसो कम हुन्छ र क्यालोरी समेत कम गर्दछ । यसमा फाइबर हुन्छ, जसलाइ खानले पेट भरिन्छ र छिटै भोक लाग्दैन । यसका कारण मानिसको तौल पनि कम हुन्छ ।

क्यान्सर - यसमा एउटा यस्तो तत्व पाइन्छ, जसले शरिरमा क्यान्सरको सेलसंग लड्न मद्दत गर्दछ । यदि तपाइँ दैनिक रूपमा भण्टा खानुहुन्छ भने शरीर क्यान्सरसंग लड्न सक्ने हुन्छ । यो बिशेषगरी पेटको क्यान्सर संग लड्नमा सहायक हुन्छ ।

दिमागका लागीः यसको रूखमा पाइने न्यूकट्रियन्ट्स का कारण यसमा बस्ने तत्वले हाम्रो दिमागका लागी निकै राम्रो गर्दछ । यसले कुनै पनि प्रकारको नोक्सापनी हुन बाट हाम्रो कोशिकाको झिल्लीालाइ बचाउँदछ । यसले दिमागलाइ फ्री रेडिक्लाबाट बचाउँदछ र ब्रेनको विकास गर्दछ ।

मुटु - धमनिहरूको भित्तामा कोलेस्ट्रोकलको लेवल कम गर्दछ । यहाँ सम्म कि रगतको नसामा रगत ठिक प्रकारले बग्न थाल्दछ ।

मधुमेहः हाई फाइबर र कम कार्बोहाइड्रेटको तत्वक भएका कारण यो मधुमेह रोगीहरूका लागी निकै राम्रो आहार हो । यसलाइ नियमित खानाले मानिसमा शुगर लेभल कम हुन्छ ।

लीभर - लिभरको रोग लागेमा भण्टाले पनि लाभदायक प्रभाव पार्दछ । भण्टाको पातमा हल्का निद्राकारी तत्व रहने गर्दछ । अतः औषधीमा यसको पातहरूले आधारभूत तत्वको कार्य गर्दछ ।

क्यालेन्डर तरिकाबाट गर्भ रोक्ने तरिका हेरौ

    गर्भ रहन धेरै कुराको तालमेल मिल्नुपर्छ । कतिपय स्थितिमा पहिलो वा एक मात्र यौनसम्पर्कमा नै गर्भ रहन्छ, तर सधै यस्तो हुँदैन । यौनसम्पर्क का बेला पुरुषको वीर्यस्लखलन हुँदा निस्किएका करोडौं शुक्रकीटमध्ये केही पाठेघरको मुख हुँदै पाठेघर र त्यसपछि डिम्बबाहिनी नलीमा पुग्छन् । त्यहाँ परिपक्व भएको डिम्ब अण्डासँग असंख्य शुक्रकीटमध्ये एकको मात्र मिलन हुन्छ ।

गर्भधारणलाई यसरी पनि बुझ्न सकिन्छ :
महिलाको डिम्ब महिनाको एकपटक मात्र निष्कासन हुन्छ । सामान्यतया महिनावारी शुरु भएको १४ दिन पछि डिम्ब निष्कासन हुन्छ। त्यो बेलामा योनी भित्र जिबित शुक्रकीट भएमा वा डिम्ब मर्नु अगाबै (निस्केको दुई दिन भित्र) शुक्रकीट संग भेट भएमा गर्भ रहन्छ ।

तलको चित्र अनुसार ११औ दिन यौंन संपर्क गरेको बीर्य, डिम्ब निष्कासन हुने १४औँ दिन सम्म जिवितै रहने सम्भावना रहन्छ तेसैले ११ औँ देखि १५ औँ दिन सम्म यौंन संपर्क गर्दा गर्भ रहन सक्छ ।

जान्नु पर्ने कुरा:
– डिम्ब निस्किएको यस्तै २४ देखि ४८ घण्टासम्म बाँच्छ
– महिलाको योनी भित्र शुक्रकीटहरू ७२ घण्टा वा त्योभन्दा बढी बाँच्न सक्छ

सामान्यतः महिनावारी शुरु भएको दिन देखि नवौं दिन सम्म यौनसम्पर्क गर्दा गर्भ रहने सम्भावना न्यून हुन्छ ।

महिनावारी ठीक २८ दिनमा नै नभएर ढिलो चाँडो हुन्छ भने यो फर्मुला काम नगर्न पनि सक्छ । सुरक्षित काललाई नै गर्भनिरोधका रुपमा प्रयोग गर्ने हो भने कम्तीमा पनि ६ महिनासम्मका महिनावारीका दिनहरूलाई लिएर हिसाब गर्नु पर्छ । सबैभन्दा छोटो महिनावारीबाट १८ दिन घटाउँदा गर्भवती हुन सक्ने पहिलो दिन पत्ता लाग्छ भने सबैभन्दा लामो दिनबाट ११ दिन घटाउँदा गर्भवती हुन सक्ने अन्तिम दिन पत्ता लाग्छ ।

उदाहरणका लागि यदि कुनै महिलाको महिनावारी चाँडोमा २४ दिनको र ढिलोमा ३१ दिन पछि भएको रहेछ भने:
२४ -१८ = ६ हुन्छ, अर्थात् छैटौं दिन पछि सम्भोग गर्दा गर्भ रहन सक्छ ।

तेस्तै ३१ – ११ = २० हुन्छ, अर्थात् २० औं दिनभन्दा पछि यौनसम्पर्क गर्दा गर्भ रहदैन ।

मृगौला रोगको लक्षण, बच्ने उपाय

नेपालमा मृगौला रोग लाग्नेको संख्यामा कमी आउन सकेको छैन । अस्पतालहरुमा बिरामीहरुको चाप हेर्दा पछिल्लो समयमा मृगौला रोगीको संख्यामा वृद्धि हुँदै गैरहेको हो भन्ने प्रष्ट हुन्छ । मृगौला रोग लागेको पत्ता लगाउन सर्वप्रथम मृगौला परिक्षण गर्नुपर्छ । बिना परिक्षण मृगौला रोग थाहा पाउन सकिँदैन । मृगौला रोगको लक्षण देखिएपछि उपचार गर्छु भन्नु एकदम खतरानाक हुन्छ । किनभने मृगौला रोगको लक्षण देख्नु भनेको मृगौला बिग्रिसकेको अवस्था हो । त्यसैले हरेक मानिसले वर्षमा एकपटक आफ्नो मृगौला परीक्षण गरेर बस्नु नै सबैभन्दा उत्तम उपाय हुनेछ ।


नेपाली समाजमा धेरैले रोगको लक्षण देखिएपछि वा बिरामी भएपछि मात्र उपचारमा ध्यान दिने गरेको पाइन्छ । जुन सरासर गलत हो । शरीरको अवस्थाका बारेमा बेला बेलामा जानकारी लिनुपर्छ । मृगौलाको रोग भनेको लक्षण नै नदेखि हुने समस्या हो । धेरैजसो युवाहरुमा मृगौलाको समस्या देखिन्छ । तर वृद्धा अवस्थामा देखिँदैन भन्ने चाहिँ होइन । साधारणतया वृद्धा अवस्थामा रोग लागे उमेर ढल्केको हुन्छ र त्यत्ति धेरै समस्या हुँदैन । यदि ३०–५० वर्षको बिचको व्यक्तिलाई प¥यो भने घरको कमाउने व्यक्ति नै उही हुन्छ । जसले घर धानीरहेको छ उसको उपचारमा खर्च गर्नु प¥यो भने उसले कमाउने कि उपचारमा खर्च गर्ने ? यसले गर्दा परिवार र समाजलाई दोहोरो मार पर्न जान्छ । मृगौलाको उपचार निकै नै महङ्गो पर्ने भएकाले यो रोग लागेपछि शरीरको अवस्था त कमजो हुन्छ नै आर्थिक अवस्था पनि कमजोर बनाउछ ।


मृगौलालाई स्वस्थ राख्नुपूर्व मृगौलाले के काम गर्छ ? त्यो बुझन जरुरी छ । मृगौलाले हामीले खाएको खाद्य पदार्थ जुन शरीरलाई चाहिँदैन त्यसलाई शरीर बाहिर फाल्ने काम गर्छ । दुुषित पदार्थ शरीरमा नबसोस् भनेर मृगौलाले पिसाबको माध्यमबाट फ्याक्ने गर्छ । मृगौलामा रोग लाग्यो भने उच्च रक्तचापको समस्या देखिन्छ । त्यसकारण उच्च रक्तचाप पनि मृगौला रोगको लक्षण हो । अन्य लक्षण मध्ये शरीर सुनिनु, पिसाबको मात्रा घट्नु  पनि हो । मृगौला रोग लागेपछि रगत छानेर दुषित पर्दाथ पिसाबमा फाल्ने क्षमता घट्छ ।


मृगौला फेल भयो भने रगत फिल्टर गर्न सक्दैन र रगतमा क्रियटिनीन्को मात्रा बढ्छ । १.५ सेरम क्रियटिनीन् हुनु पर्नेमा सेरम क्रियटिनीन् १.४ भयो भने .१ मात्र बढेको हुन्छ । यदि हामीले जाँचेको साँचिनै सहि हो भने त्यो मृगौला आधि बिग्रीएको हुन्छ । त्यस्तो अवस्थामा मृगौला स्थायी रुपमा बिग्रिएको हो वा अस्थायी हो भनेर हेर्नुपर्छ । अस्थायी भनेको ज्वरो आएको वा अन्य औषधि सेवन गरेका कारणले मृगौलामा केही समस्या देखिएको अवस्था हो । यस्तो समस्या ज्वरो वा के कारणले औषधि खानु परेको हो त्यो सेवन गर्न छाडेपछि मृगौलाको समस्या पनि ठिक हुन्छ । त्यो पनि समयमा ध्यान दिएको खण्डमा मात्र, होइन भने ३ महिना सम्म बेवास्ता गरेमा उपचार गरे पनि ठिक हुने सम्भावना कम हुन्छ । स्थायी भनेको मृगौला साँच्चिकै काम गर्न नसक्ने अवस्थामा पुगेको हो ।


मृगौला रोगको उपचारका लागि हाम्रो देशमा पछिल्लो समयमा धेरै व्यवस्था भैसकेको छ । तर यी उपचार सेवा बढीजसो राजधानी केन्द्रित छन् । त्यसैले मृगौलाको उपचार भन्दा पनि रोकथाम गर्नु नै ठूलो कुरा हो । त्यसका लागि सबैले मृगौला अनिवार्य परीक्षण गर्न आवश्यक छ ।  हामीले सबैलाई वर्षमा एक पटक मृगौला परिक्षण गर्नु राम्रो हो भन्दै आइरहेका छौँ । रोगको बारेमा चर्चा परिचर्चा गर्नु भन्दा स्वस्थ व्यक्तिले पनि म स्वस्थ छु भन्ने प्रमाणित भएर ढुक्क भएर बस्नु राम्रो हुन्छ । हामीकहाँ स्वास्थ्य परिक्षण गर्नु भनेको रोग पत्ता लगाउनु भन्ने भ्रम छ । तर वास्तवमा त्यस्तो होइन । परिक्षण गरेर के फाइदा हुन्छ ? भन्ने सोच आजैबाट त्यागौं । सुरुको अवस्थामा नै रोग पत्ता लागेमा निको पार्न सकिन्छ अर्थात मृगौला फेल भएर जाने क्रमलाई रोक्न सकिन्छ ।


मृगौला फेल भएकाको उपचारको लागि हाल वीर अस्पताल, शिक्षण अस्पताल, किष्ट मेडिकल कलेज, नेपाल मेडिकल कलेज, पाटन अस्पताल, राष्ट्रिय मृगौला उपचार केन्द्र लगायत धेरै ठाउँमा यसको उपचार गरिन्छ । नेपालमा हाल आएर उपचार सरल र सस्तो पनि छ तर जब मृगौला बिग्रन्छ तब धेरै नै महंगो पर्न जान्छ । औषधिहरु धेरै नै महंगा छन् । बिग्रेको अवस्थामा सुबिधा त छ तर ”आकासको फल आँखा तरी मर” भने जस्तो छ । त्यसैले सरकारले मुटु रोग, क्यान्सर रोगको बराबरीमा मृगौला रोग पनि एक दिर्घ रोग हो जुन नेपालीले धान्न सक्दैन भन्ने सोच बनाउनु पर्छ । र त्यहि अनुरुपको कार्यक्रमको व्यवस्था गर्नुपर्छ ।


मृगौला रोगको लक्षणहरु


–    शरीर सुनिने, पिसाब रातो हुने, पिसाब कम हुने, पिसाब धेरै लाग्ने ।
–    खाना रुची कम हुने, वाक वाक लाग्ने ।
–    शरीरमा रगत कम भएर शरीर सेतो हुने ।
–    शरीरको छाला गाढा कालो भएर जाने ।
–    सास फेर्न गा¥हो हुने, छाती दुख्ने, मानिस बेहोस सम्म हुन सक्छ ।
–    सानो उमेरमा नै उच्च रक्तचाप हुनुको प्रमुख कारण मृगौला सम्बन्धी रोग हुन सक्छ ।

मृगौला रोगबाट बच्न के गर्ने ?


–    रक्तचाप र मधुमेहको नियमित परिक्षण गरी नियन्त्रणमा राखौं ।
–    स्वस्थ व्यक्तिहरुले पनि कम्तीमा वर्षको एक पटक स्वास्थ्य परीक्षण गराई रगत पिसाबको जाँच गराऔं ।
–    प्रशस्त मात्रामा पानी पिऔं र जथाभावी औषधि सेवन नगरौं ।
–    संयमित आहारको सेवन गरौं, नियमित शारीरिक व्यायाम गरौं तथा सही स्रोतबाट सूचना लिने बानी बसालौं ।


मृगौला सम्बन्धी रोग लागेमा के गर्ने ?


–    मृगौला रोगको उपचार अत्यन्त महंगो हुन सक्दछ तसर्थ चिकित्सकको नियमित सल्लाह अनुसार समयमै रोग माथि नियन्त्रण राख्न कोशिस गरौं ।
–    मृगौला फेल भएमा व्यक्तिहरु सम्भव भए सम्म प्रत्यारोपण गराऊ र अरु स्वस्थ व्यक्ति सरह जीवन बिताऔं ।
–    प्रत्यारोपण सम्भव नभए डायलाइसिस सेवाबाट लाभान्वित होऔं ।
–    डायलासिस तुलनामा प्रत्यारोपण निकै किफयती हुने तथा प्रत्यारोपित व्यक्तिहरु दिर्घायु हुने गर्दछन् ।
–    अगंदान दिई अरुलाई जीवनदान दिऔं र पुण्य कमाऔं ।
डा. ऋषि काफ्ले, बरिष्ठ मृगौला रोग विशेषज्ञ श्रोत:स्यस्थ्य खबर

डा.नूतन शर्मालाई गर्भपतनको आशयले भ्रूणको लिंग परीक्षण गरेको भन्दै तीन महिनाका लागि निलम्बन

२८ श्राबन - भ्रुण हत्या मानव हत्या हो । यसो गर्न सरकारले प्रतिबन्ध लगाएको छ । तर राजधानीकै एक नाम चलेको अस्पतालले वर्षौंदेखि अतिरिक्त कमाइका लागि काठमाडौ उपत्यका र बाहिरका समेत बच्चाको हत्या गर्दै आएको छ । यो हो राजधानीमा कहलिएको ललितपुरमा रहेको अल्का अस्पताल ।

त्यस अस्पतालमा कार्यरत महिला चिकित्सक नुतन शर्माले निकै पहिलेदेखि नै भ्रुणको हत्या गरेर अकुत कमाई गर्दै आएकी छन् । जावलाखेला रहेको यस अस्पतालमा अवैध रुपले गर्भपतन गराउनेको भीड नै लाग्ने गरेको छ ।

सो अस्पतालमै गैरकानूनी रुपले बच्चा हत्या गरिने उजुरी यसअघि पनि चर्चामा आउने गरेकै हो । सोही अस्पतालमा अवैध भ्रुणहत्या गरेको उजुरी सप्रमाण अख्तियारमा समेत केही अघि परेपछि एक महिला चिकित्सकलाई निलम्बन गरिएको थियो ।

अहिले फेरी सोही अस्पतालमा चिकित्सक नुतनले यस्तै धन्दा चलाएको तथ्य पाइएपछि उनलाई पेशागत काम गर्न नपाउने गरी नेपाल मेडिकल काउन्सिलको पूर्ण बैठकले निलम्बन गरेको छ । अवैध गर्भपतन गराएको प्रमाण सहित आइतबार उनलाई सजायँ दिइएको हो ।

ग्गलत र अवैध काम गर्ने नुतनलाई तीन महिनाका लागि निलम्बन गरिएपनि यस्ता कार्यमा संलग्न अल्का अस्पताललाई भने काउन्सिलले कुनै सजायँ वा चेतावनी दिएको छैन । सोही अस्पताल, यसका श्रोत साधन, उपकरण प्रयोग गरी भ्रुणको लिंग पहिचान गरी हत्या गरेको अभियोगमा उनी निलम्बित हुँदा अस्पतालले उन्मुक्ति पाउनु आफैंमा विरोधाभास पूर्ण भएको एक चिकित्सक बताउँछन् ।

अहिलेसम्म अल्का र नुतनले हजारौं छोरीको हत्या गरी आधा अर्बभन्दा बढी कमाई गरिसकेका अल्काकै पूर्व डाक्टरले धमाकालाई बताए ।

काउन्सिलले अस्पताल र गर्भपतनमा संलग्न अन्य स्वास्थ्यकर्मीलाई पनि कारबाही गर्न स्वास्थ्य मन्त्रालयलाई पत्राचार गरेको छ । विद्यमान कानूनी प्रावधान अनुसार लिंग पहिचान गरी गर्भपतन गर्न पाइदैन ।

काउन्सिलले चिकित्सकीय आरचासंहितालाई समेत ख्याल नगरेर कानुन विपरितको कार्य गरेको भन्दै यस्तो निर्णय गरेको जनाएको छ । श्रोत साभार :ई.कान्तिपुर

ग्यास्ट्राइटिस र बच्ने उपयहरु

झन्डै ८० प्रतिशत नेपालीलाई कुनै न कुनै बेला ग्यास्ट्रिक लागेको अनुमान छ । सबै समुदाय र उमेर समूहका मानिस ग्यास्ट्रिकबाट पीडित भएको चिकित्सकहरू बताउँछन् । मेडिकल भाषामा ‘ग्यास्ट्राइटिस’ भनेर चिनिने यो रोगलाई बोलीचालीको भाषामा ‘ग्यास्ट्रिक’ भनिन्छ । पेट दुख्ने, पोल्ने, अम्लपित्त बढ्ने आदि लक्षणयुक्त समस्याको चिकित्सकीय नाम ग्यास्ट्राइटिस हो। छाती र पेटको बीचको खाल्टो वरिपरि दुख्नु, पेट पोल्नु, भोक हराउनु, अम्लपित बढ्नु, मुख बिग्रिनु, पेट भारी हुनु, आपन वायु बढ्नु, रिंगटा लाग्नु, टाउको दुख्नु, पेट फुल्नु गयास्ट्रिकका लक्षण हुन्। त्यसैगरी ग्यास्ट्रिकमा वाकवाकी लाग्ने, वान्ता हुने, ढ्याउ-ढ्याउ आउनु, वान्तामा रगत देखिने, कालो दिसा आउने, खाना नपच्ने, पेट हुडेल्ने, तौल कम हुने लक्षण देखिन्छ।
आमाशयका भित्तामा भएको इन्फ्लायिसन (सुन्निएर रातो तातो भएर दुख्ने समस्या) भने आमाशयका भित्ताको श्लेष्म झिल्ली च्यातिएर घाउ भएको अवस्थालाई भने ग्यास्ट्रिक अल्सर भनिन्छ। ग्यास्ट्रिकको प्रारम्भिक अवस्था हो भने अल्सर त्यसैको विकराल रूप हो। 
ग्यास्ट्राइटिसलाई तीव्र तथा दीर्घ /जीर्ण गरेर दुई समूहमा बाँडिएको छ। तीव्र ग्यास्ट्राइटिस पेटका भित्ताहरूमा भएका कोषहरूका लागी हानी गर्ने पदार्थहरूको सेवनले गर्दा हुन्छ। यी पदार्थहरूमा, दुखाइ कम गर्ने औषधी (एस्पि्रन, बु्रफेन, निम्स, नेप्प्रोक्सिन) जस्ता औषधी, विषसेवन, मसला, खुर्सानी र नुन ज्यादा हालेको खानेकुरा, जाँड-रक्सी, कोकिनजस्ता मादकपदार्थ पर्दछ। आमाशयमा एच. पाइलोरिक लगायत अन्य ब्याक्ट्रेरिया, भाइरस, कृमि वा फंगसको संक्रमणले पनि हुने गर्छ।
जीर्ण ग्यास्ट्राइटिस रोग हाम्रो जीवनशैली खानपान, शैली मानसिकता र शरीरको प्रकृतिसँग जोडिएको छ। जथाभावी खानपानले पनि ग्यास्ट्रिक बढाउँछ।
अनियमित जीवनशैली जस्तै भोक लागेको बेलामा नखाने, भोकभन्दा ज्यादा खाने, खाना निश्चित समयमा नखाने, पचाउन कठिन हुने खाना खाएपछि तत्कालै सुत्ने र शारीरिक श्रम गरेलगत्तै खानेहरूमा यो रोग ज्यादा देखिएको छ। व्यस्तता र भागदौडले भरिएको जीवन ज्यूँनेहरू, मानसिक तनावको चपेटामा परेकाहरू, मनोरञ्जन नगर्नेहरू, भय, चिन्ता, शोक उदासिनता र अनिद्राका रोगी, शारीरिक श्रम वा व्यायाम नगर्नेहरू पनि यो रोगका सिकार हुन्छन्। लामो समयसम्म जँाड-रक्सी, चिया, कफी,कार्बनिक पेय कोक, पेप्सी आदि खानेहरूमा पनि यो रोग ज्यादा देखिएको छ। ग्यास्ट्राइटिस आत्मघाती प्रतिरक्षा प्रणालीको कारणले पनि यो रोग हुने गर्छ। यसैगरी पेटको अपरेसन कलेजो, मिर्गौला, फियो तथा आन्द्राका रोग, एचआइभी/एड्स र विशेष मानसिक रोगावस्थामा पनि देखा पर्छ।
जटिलताहरूः
– यो रोगको समयमा नै उपचार नभए ग्यास्ट्रिक अल्सर तथा क्यान्सर हुन सक्छ। अल्सर हुँदा बारम्बार रक्तस्रावले गर्दा रक्तअल्पताका समस्या देखा पर्छ। यसैगरी भिटामिन बी-१२ को अवशोषणमा चाहिने तत्वहरूको उत्पादन हुन नसक्दा परनिसियस रक्तअल्पता, स्नायु तथा नाडीहरूको क्षय, अन्ननली सुन्निनु, दम बड्ने, मुखमा घाउखटिरा आइरहने, आन्द्रामा घाउ हुने, खानाको पाचन र अवशोषण सुचारु नहुने र मल निष्कासनमा जटिलता आई कब्जियतका लक्षण देखा पर्न सक्छन।

उपचारः
– ग्यास्ट्राइटिस धेरै कारणले हुने रोग हो। तीव्र ग्यास्ट्राइटिस समयमै उपचार हुन सके रोग जीर्ण हुनबाट बचाई यसका अन्य जोखिम निवारण गर्न सकिन्छ। तसर्थः चिकित्सकको निगरानीमा रोगको निदा तथा उपचार गर्नतिर लागौं। दीर्घ/जीर्ण ग्यास्ट्राइटिसको ठूलो हिस्सा जीवनशैलीसँग सम्बन्धित भएकाले जीवनशैली परिवर्तन गर्न नितान्त जरुरी छ। जीवनशैली परिवर्तन भनेको भोजन, व्यायाम, विश्राम, विचार र व्यवहारलाई स्वस्थमैत्री हुने गरी समायोजन गर्नु हो।
हानिकारक मानिएका खाना छाडेर रेसा र चोकरयुक्त खस्रामोटा खानेकुराहरू, साग-सब्जी, सलाद-फलफूल र अंकुरित अन्न, फलको रस, ताजा मोही, लस्सीको सेवन ग्यास्ट्राइटिसमा उपयोगी छ। त्यसैगरी फ्लेवेनाइडयुक्त पदार्थहरू जस्तैः स्याऊ, स्ट्रबेरी, मेवा, लसुन, प्याज, हिङ, जीराजस्ता खाद्य पदार्थलाई भोजनमा समावेश गरौं। पानी प्रशस्त पिउनुपर्छ, यसो गर्दा ग्यास्ट्रिक एसिडले आमाशयलाई हानी पुर्या उन पाउँदैन।
व्यायाम तथा प्राकृतिक उपचारः
१) अंग व्यायाम, रिढ व्यायाम, शिथिलीकरण व्यायाम, प्रातः भ्रमण, दौडिने, कुद्ने, योगाभ्यास, सूर्य नमस्कार जस्ता व्यायाम ग्यास्ट्राइटिसमा उपयोगी हुन्छन्।
२) बज्रासन, पवनमुक्ताशन, सर्वांङआसन, मत्स्यन्द्र, भुजंग, उदारकर्श र धनुराशन, ताडाशन, त्रियकताडाशन जस्ता आसनविधि, अनुलोमविलोम, शीतली, सित्करी, वामनासिका श्वासन जस्ता विधिले पनि यस रोगमा फाइदा पुर्यााउँछन्, तर रोगको अवस्था गम्भीर छ भने यी विधिहरू पालना गर्नुसट्टा चिकित्सकको परामर्श लिनुपर्छ।
३) जलनेती (नाकको सफाइ) कुन्जल (पेटको सफाइ), एनिमा (ठूलो आन्द्राको सफाइ), शंखप्रक्षालन (सम्पूर्ण पाचन प्रणालीको सफाइ) जस्ता उपचार पद्धतिले ग्यास्ट्राइटिस समनमा ठूलो सहयोग पुर्यापउँछ।
४) पेटको मालिस, माटोको पट्टी, ग्यास्ट्रो-हेपेटिकप्याक, नौली तथा गणेश क्रियाको अभ्यास, अकुपन्चर तथा अकुप्रेशर जस्ता उपचार विधिले पनि ग्यास्ट्राइटिसमा राम्रो गर्छ।
विश्राम व्यवस्थापनः
१) ग्यास्ट्राइटिस तनावपूर्ण जीवन ज्यूँनेहरूलाई डर चिन्ता, खिन्नता, उदासिनता र अनिद्राका रोगीलाई हुने रोग हो। तसर्थ, तनाव व्यवस्थापन ग्यास्ट्राइटिस निवारणको कडी हो।
२) शारीरिक तथा मानसिक रूपले विश्राम लिनका लागि योगासन, योगनिद्रा, माइन्ड साउन्ड टेक्निक, ध्यान विधिको अभ्यास गर्नुपर्छ। सकारात्मक चिन्तनलाई जीवनको अभिन्न अंग बनाउनुपर्छ । ३) सातामा एकपटक सम्पूर्ण शरीरको मालिस तेल अभ्यंग, बाष्पस्नान, सउना, फोहरा स्नान, तैरनु, पौडनु र प्राकृतिक दृश्यमा रम्ने बानी बसालौं।
सावधानीहरुः
१) माथि उल्लेख भएका जीवनशैलीमा बाँच्ने कोशिस गरौं।
२) दुखाइ कम गर्ने तथा अन्य दबाइहरू चिकित्सकको परामर्शमा मात्र लिने गरौं।
३) माथि बताइएका लक्षण देखा पर्न गए चिकित्सकसँग परामर्श लिऔं
४) ग्यास्ट्रिकको उपचार गर्दा चिकित्सकले दिएको औषधी पूर्ण रूपले खाने गरौं।
५) कलेजो, मिर्गौला, फियो र आन्द्राका रोग भएकाहरूले रोगको उपचारमा सावधानी अपनाऔं।
६) पेट तथा छातीको अपरेसन गर्दा ग्यास्ट्रिक हुने सम्भावना ज्यादा रहने भएकाले सावधानी अपनाऔं।
यो समाचार जनचेतनाका लागि शेयर गरिएको हो ।
-डा. हेमराज कोइराला